پژوهش علمي و کاربردي در امر حکمراني به عنوان يک ابزار کليدي براي تحليل و بهبود فرآيندهاي حکومتي و سياست‌گذاري شناخته مي‌شود. اين پژوهش به‌ويژه در جوامع مدرن و پيچيده امروزي نقش مهمي در تبيين مشکلات، شناسايي راه‌حل‌ها و ارزيابي اثرات سياست‌ها دارد. در اينجا اصول پژوهش علمي و کاربردي در حکمراني به‌طور مفصل توضيح داده مي‌شود، همراه با ارجاع به نظرات پژوهشگران برجسته.
1. مباني نظري پژوهش در حکمراني
پژوهش در حکمراني بايد بر مبناي تئوري‌هاي جامع و معتبر شکل گيرد. اين تئوري‌ها مي‌توانند از حوزه‌هاي مختلفي چون سياست‌گذاري عمومي، علوم اجتماعي، اقتصاد، و حقوق استخراج شوند. پژوهشگران مانند هارولد لاسول (Harold Lasswell) و ديويد ايستون (David Easton) به بررسي ساختار و فرآيندهاي حکمراني و تعاملات ميان دولت، جامعه و نهادها پرداخته‌اند.
1.1 نظريه‌هاي حکمراني
- حکمراني خوب: يکي از مدل‌هاي مهم در اين زمينه نظريه "حکمراني خوب" است که بر محورهايي همچون شفافيت، پاسخگويي، مشارکت و کارآيي تأکيد دارد. اين مدل توسط ;,کوفمن(Kaufmann) و کريستنسن (Christensen) توسعه يافت.
- مدل حکمراني شبکه‌اي: بر اساس اين مدل، حکمراني به‌طور عمده از طريق شبکه‌هاي اجتماعي و ارتباطات ميان نهادهاي مختلف انجام مي‌شود. اين مدل توسط گاي ورنون (Guy Vernon) مطرح شده است و به نقش نهادهاي غير دولتي در فرآيند حکمراني توجه دارد.
2. اصول پژوهش علمي در حکمراني
براي انجام پژوهش‌هاي علمي در زمينه حکمراني، رعايت اصولي چون دقت، شفافيت، و تکرارپذيري بسيار مهم است. اين اصول مي‌توانند شامل موارد زير باشند:
- روش‌هاي کمي و کيفي: پژوهش‌ها بايد از ابزارهاي علمي معتبر استفاده کنند. روش‌هاي کمي مانند تحليل‌هاي آماري و مدل‌سازي‌هاي رياضي مي‌توانند به ارزيابي دقيق‌تر و سيستماتيک‌تر مشکلات حکمراني کمک کنند. در حالي که روش‌هاي کيفي مثل مصاحبه‌ها و تحليل محتوا مي‌توانند به درک عميق‌تر از فرآيندهاي سياسي و اجتماعي بپردازند.
- پژوهش تطبيقي: تحليل مقايسه‌اي بين حکمراني در کشورهاي مختلف يکي از مهم‌ترين شيوه‌هاي علمي در اين زمينه است. جان استوارت ميل (John Stuart Mill) و آلبرت هيرشمن (Albert Hirschman) از پژوهشگران مطرح در اين حوزه هستند که به تحليل تطبيقي در حکمراني پرداخته‌اند.
3. کاربردي بودن پژوهش‌ها در حکمراني
در کنار تحقيقاتي که بر مبناي تئوري‌هاي علمي و داده‌هاي پيچيده صورت مي‌گيرد، پژوهش‌هاي کاربردي در حکمراني نيز اهميت زيادي دارند. اين پژوهش‌ها بايد مستقيماً به حل مشکلات و بهبود فرآيندهاي حکومتي منجر شوند. آموزش و سياست‌گذاري در حکمراني، به‌ويژه در دولت‌هاي الکترونيکي، به‌طور فزاينده‌اي نيازمند کاربردي شدن يافته‌هاي علمي است.
3.1 پژوهش‌هاي عملي در حکمراني
- سياست‌گذاري مبتني بر شواهد: آنجلا دابسون (Angela Dabbson) بر لزوم استفاده از شواهد علمي در سياست‌گذاري تاکيد دارد. پژوهش‌هاي کاربردي در اين حوزه مي‌توانند تأثيرات برنامه‌هاي اجرايي دولت‌ها را ارزيابي کرده و به شفاف‌سازي و بهبود تصميم‌گيري‌هاي سياسي کمک کنند.
- مطالعه رفتار شهروندي و مشارکت اجتماعي: پژوهشگران همچون توماس هابز و ژان ژاک روسو به روابط بين حکومت و شهروندان پرداخته‌اند. تحليل و بررسي رفتار شهروندان و ميزان مشارکت آن‌ها در فرآيندهاي حکمراني يکي از زمينه‌هاي مهم پژوهشي در اين حوزه است.
4. چالش‌ها و موانع در پژوهش حکمراني
پژوهش در حکمراني با چالش‌هاي مختلفي روبه‌روست. برخي از اين چالش‌ها شامل:
- محدوديت داده‌ها: در بسياري از کشورها، دسترسي به داده‌هاي دولتي و شفافيت اطلاعات براي پژوهشگران مشکل است. اين مسئله مي‌تواند به صحت و دقت پژوهش‌ها آسيب بزند.
- تداخل منافع سياسي و علمي: گاهي اوقات پژوهش‌هاي علمي تحت تأثير منافع سياسي و اقتصادي قرار مي‌گيرند و اين مي‌تواند به انحراف پژوهش‌ها از مسير اصلي آن‌ها منجر شود.
- تنوع فرهنگي و اجتماعي: هر کشور يا منطقه ممکن است ويژگي‌هاي خاص خود را در حکمراني داشته باشد. لذا پژوهشگران بايد با دقت به زمينه‌هاي فرهنگي و اجتماعي توجه کنند تا نتيجه‌گيري‌هاي دقيقي داشته باشند.
5. نظرات پژوهشگران برجسته
- ميشل فوکو (Michel Foucault) به‌ويژه در زمينه تحليل‌هاي پسااستعماري و نقش قدرت در حکمراني به طور عميق وارد بحث شد. او معتقد بود که حکمراني و سياست‌گذاري به‌طور دائم در حال تغيير و دگرگوني است.
- آنتوني گيدنز (Anthony Giddens) از طرف ديگر بر نقش جامعه مدني و تعامل آن با دولت‌ها تأکيد داشت و پژوهش‌هاي زيادي در خصوص حکمراني در جوامع مدرن انجام داد.
پژوهش در حکمراني با بررسي دقيق و اصولي فرآيندهاي حکومتي مي‌تواند به بهبود کارآيي و شفافيت سياست‌گذاري‌ها و مديريت منابع در دولت‌ها کمک کند.